دنیای امروز، دنیای کارآفرینان است. دنیای افراد خوشفکر با دیدگاه های منحصر به فرد، انرژی و پشتکار زیاد و عزم جدی که می خواهند از طریق اجرایی کردن ایده های نوآورانه شان دنیا را به چیزی بهتر از آنچه هست تغییر دهند. بیل گیتس زمانی که تنها ۲۰ سال داشت، از هاروارد خارج شد تا شرکت مایکروسافت را تأسیس کند. مارک زاکربرگ نیز ۲۰ساله بود که از هاروارد خارج شد و فیس‌بوک را ایجاد کرد. درنتیجه ممکن است این سؤال به ذهن شما خطور کند که ۲۰ساله بعدی که هاروارد را ترک می‌کند و جهان را تغییر می‌دهد، چه کسی خواهد بود؟ امروزه استارتاپ ها نقش مؤثری در کمک به کارآفرین های جوان بازی می‌کنند و امکان ظهور افرادی مانند بیل گیتس یا مارک زاکربرگ را افزایش می‌دهند.
این کارآفرینان به فضای فیزیکی، فکری و فرهنگی برای پرورش و حمایت از استارتاپ های نوآورانه شان از روزهای اولیه شکل گیری شان تا رسیدن به اهداف و برنامه هایشان در کوتاه مدت و همچنین کمک به تبدیل آن ها به شرکت های بزرگ و تعیین کننده در بازارهایشان در بلند مدت، نیاز دارند.
در این مقاله یاد می‌گیریم شتاب دهنده استارتاپ چیست و چه خدماتی به کسب و کارهای نوپا ارائه می‌دهد؟
شتاب دهنده استارتاپ چیست؟
شتاب دهنده استارتاپ ، سازمانی است که کارآفرینان باتجربه در تکنولوژی، آن را ایجاد کرده‌اند تا به شرکتهای نوپای تکنولوژی کمک کند محصول‌شان را توسعه دهند، مدل کسب‌وکارشان را اصلاح کنند و از همه مهمتر، با سرمایه‌گذار‌ها در ارتباط باشند.
آنها به صاحبان ایده ها کمک می کنند تا بتوانند تعریفی صحیح و نمونه اولیه مناسبی از کالا و یا خدماتی که قصد نوآوری در آن صنعت را دارند ارائه دهند.
آنها همچنین در تعیین هویت مشتریان هدف و تامین منابع نظیر سرمایه و نیروی کار به صاحبان ایده ها یاری می رسانند. برنامه هایی که شتاب دهنده ها ارائه می دهند معمولا از لحاظ زمانی محدود هسـتند و در بیشتر مواقع این بازه زمانی حدود 3 ماه است و سعی می کنند در این بازه زمانی با فراهم آوردن خـدمات آموزشـی، اندکی سرمایه و محل کار برای صاحبان ایده ها به آنها در رسیدن به هدفشان کمک کننـد.
به عبارت دیگر شتاب دهنده مجموعه ای است که با برگزاری دوره های فشـرده حمـایتی قصـد تسـریع موفقیـت و پیشرفت شرکتهای نوپا را دارد. بسیاری از شرکت های تازه تاسیس، در مراحل اولیه رشد، به مشاوره مدیریتی، بازاریابی، مالی و فناورانه نیازمند هستند و هدف از برگزاری این دوره ها کمک همه جانبه به آنها است.
به طور خلاصه می توان گفت شتاب دهنده با هدف ارائه موارد زیر ایجاد می شود:
کمک به کوتاه کردن روندهای راه اندازی و توسعه یک کسب و کار نوپا
کمک در جهت بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات، و ثبات مالی کسب و کار نوپا
آموزش و پرورش استارتاپ های پذیرش شده به صورت موازی و گروهی به این دلیل که در زمان های مشخصی گروه های استارتاپی وارد و خارج می شوند (بر خلاف مدل مراکز رشد که یک یک و به صورت موردی عمل می کنند)
مشارکت در فرآیند فشرده ی توسعه کسب و کار نوپا برای یک مدت محدود (حداکثر ۶ ماه)
دارا بودن یک سیلابس آموزشی کسب و کار محور
ارائه مربی گری و یا منتورینگ و راهنمایی و مشاوره از کارآفرینان پیشکسوت و باتجربه به کارآفرینان
3 نکته قابل توجه در تعریف یک شتاب دهنده
۱. نکته مهم در تعریف یک شتابدهنده، شراکت است:
شراکت هم در موفقیت و هم در شکست که این امر در قالب یک مدل همکاری مشخص شامل تقسیم سهام میان کارآفرینان و شتابدهنده در ازای آورده های نقدی و غیرنقدی دو طرف عملیاتی می شود. برای نمونه دریافت درصد کمی از سهام توسط شتابدهنده در ازای سرمایه نقدی و غیرنقدی که ارائه می نماید. لازم است دقت شود که میزان سهامی که شتابدهنده دریافت می کند نباید آنقدر زیاد باشد که کنترل کسب و کار را از کارآفرین بگیرد، و یا جایی را برای ورود سرمایه گذاران بعدی در آینده باقی نگذارد.
این روش شراکت بر اساس زیرساخت های قانونی کشورمان، انجام پذیر است که در مطالب بعدی به طور دقیق تر به جزئیات آن خواهیم پرداخت.
۲. تاکید مهم دیگر بر برنامه زمانی مشخص است:
هدف یک شتابدهنده کوتاه کردن و شتابدهی به پروسه های راه اندازی یک کسب و کار نوپاست. اگر برنامه زمانی با آغاز و پایان مشخص وجود نداشته باشد و دو طرف یعنی شتابدهنده و استارتاپ، خود را به یک بازه زمانی از پیش تعیین شده مقید ندانند، به احتمال زیاد شتابی در اجرای نقش های خود هم نخواهند داشت. در واقع این موضوع یکی از تفاوت های اساسی شتابدهنده ها با مراکز رشد (incubators) هم هست. در آن مراکز در کشورمان (چه خصوصی و چه دولتی) زمان معنا و ارزش خودش را کم کم از دست می دهد، و معمولا استارتاپ ها با زمان های طولانی در آنجا باقی می مانند تا بلکه به جایی برسند. تصور کنید نوزادی که برای زمان مشخصی نیاز به incubation دارد تا به رشد لازم برسد، را بیش از اندازه ی طبیعی در دستگاه انکوبانور بماند. این نوزاد قطعا نوزاد سالمی نخواهد شد.
۳. نکته مهم دیگر، وجود منتورهای حرفه ای می باشد:
مشخص است که منتور با مربی آموزشی، متفاوت است. تعریف مناسبی که از کلمه منتور می توان ارائه کرد، فردی است با تجربه که سال ها در یک حوزه ی مشخص فعالیت عملی داشته است، شکست ها و موفقیت های متعدد تجربه کرده است. معمولا چنین افرادی به سبب تجربه، سن بالاتری داشته و به قول معروف چندین پیراهن بیشتر پاره کرده اند. چنین افرادی، در حوزه های کاری خود سرشناس و بسیار با ارزش هستند، روابط تجاری بسیار خوبی دارند و مورد قبول فعالان آن حوزه هستند. ارتباط داشتن با چنین بزرگانی، برای کارآفرینان جوان، افتخار محسوب می شود. آنان با یک جمله، یک اشاره یا یک تماس، می توانند طرز فکر یک کارآفرین را دگرگون می نماید و به حرکت او به سمت موفقیت شتاب می دهدد. در ادبیات عرفانی و کهن ما، به چنین شخصیتی هایی با عنوان های مانند پیرِ راه، مرشد، رهنمون و … یاد می شود.
مراحل کار شتاب دهنده استارت آپ
ابتدا ایده‌ها توسط وب سایت مراکز شتاب دهنده ثبت می‌شود و پس از بررسی‌های اولیه توسط مدیران و منتور ها تعدادی از آنها که شرایط مناسب دارند را در مرکز پذیرش می‌کنند.
پس از انتخاب اولیه در همان دوره ۱ تا ۳ ماهه، شتاب دهنده مفاهیم ابتدایی کسب و کار را به استارت آپ آموزش می‌دهد و اهداف کلی آنان را برایشان مشخص می‌کند. کارآفرین با ساختن تیم، کار بر روی مدل تجاری و نمونه اولیه، دیدگاه مناسبی از وضعیت بازار، آینده کاری، هویت مشتری و… کسب می‌نماید.
استارتاپی که پس از طی دوره اولیه شانس ماندن را داشته باشد از سرمایه‌ای که شتاب دهنده در اختیارش قرار می‌دهد استفاده کرده و در قبال آن بخشی از سهام خودکه معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است را به نام شتاب دهنده استارت آپ می‌کند. سرمایه اولیه برای راه اندازی استارت آپ را شتاب دهنده تأمین می‌کند. در این زمان کار آفرین از تمام چالش‌ها و مشکلاتی که ممکن بود درصورت تنهایی اقدام کردن با آن مواجه شود دور است و این موضوع کمک می‌کند که اعضای تیم استارت آپی تمام توجه و تمرکز خود را بر روی انجام فعالیت و به ثمر رساندن طرح خود بگذارند. استارت آپ تنها از سرمایه‌ای که شتاب دهنده در اختیارش می‌گذارد بهره مند نمی‌شود بلکه در طول مدت فعالیت خود در مرکز از مشاوران و مربیانی که بسیار با تجربه هستند کمک می‌گیرد و آنچه را که برای رونق کسب وکار نیاز دارد از آنها دریافت می‌کند. این مشاوره و کمک تا زمینی که ایده به مرحله تجاری شدن برسد ادامه دارد. (البته این مرحله نیز در بازه زمانی ۳ تا ۶ ماه و یا بیشتر انجام می‌پذیرد) به این مرحله دوره شتاب می گویند.
با طی شدن دوره شتاب و آماده شدن نمونه تجاری سازی شده، استارت آپ در روز نمایش یا Demo day محصول خود را به سرمایه گذاران معرفی می‌کند تا برای کسب و کار خود سرمایه گذار مناسب پیدا کند. البته پس از پیدا شدن سرمایه گذار، وی متناسب با سرمایه در سهام استارت آپ و سود حاصل از آن شریک می‌شود
مهم ترین کمک‌های شتاب دهنده‌ها به استارتاپ‌ها
مهم ترین کمک‌هایی که شتابدهنده‌ها به استارتاپ‌ها می‌کنند به شرح زیر است:
استفاده از شبکه ارتباطی وسیع
امروزه نقش ارتباطات در هر زمینه به خوبی برای همگان روشن شده است. فرض کنید شما ایده‌ای برای رفع یک مشکل در یک صنعت دارید! اگر به صاحبان آن صنایع مراجعه و کلی وقت و هزینه بابت معرفی ایده خود صرف کنید بهتر است، یا از کسی کمک بگیرید که به تمامی افراد فعال درآن صنعت دسترسی داشته و قبلا نیز با آنان همکاری کرده است!؟ پاسخ روشن است. شبکه ارتباطی وسیع در شتاب دهنده ها به صاحبان ایده و محصول کمک می کنند تا در شناسایی فرصت ها، مذاکرات و ارتباط با صاحبان صنایع و نیز از همه مهمتر بهره مندی از تجریبات و نظرات تعداد زیادی از افراد با تجربه در هر زمینه تخصصی، بصورت راحت تر و با صرف وقت و هزینه کمتری امور خود را پیش ببرند. تعداد زیادی از استارت‌آپ‌‌هایی که در مراکز شتاب دهنده حضور پیدا می کنند و از خدمات گوناگون آن بهره می گیرند پس از خروج از مرکز، اعلام می‌کنند که بهترین مزیت قرارگرفتن در شتاب دهنده، بهره‌گیری و استفاده از راهنمایی های کامل مشاوران در این مراکز بوده است. پس با حضور در یک مرکز شتاب دهنده به عنوان صاحب یک استارتاپ می توان دوستان و همکاران مختلف و حتی سرمایه‌گذاران و شریکانی خوب پیدا کرد.
افزایش خلاقیت ها و تکمیل ایده ها
وقتی شما یک استارتاپ نوپا هستید، پس حتما یک ایده داشته اید! اما بارها اتفاق افتاده است که یک استارتاپ با یک ایده آغاز می‌شود و نهایتا پس از دوره زمانی مشخصی محصول و یا خدمتی به غیراز آنچه در ابتدا به آن فکر می کرده ارائه داده است! بله درست متوجه شده اید! با گذشت زمان جنبه های مختلف یک ایده برای کارآفرینان روشن می گردد و آنها سعی در تکمیل و اصلاح آن دارند. شتاب دهنده ها به دلیل داشتن منابع انسانی ماهر و باتجریه و تجمیع کارآفرینان در رشته های مختلف می توانند بازه دید ایده‌پردازان اولیه را گسترش داده و آنان را با جنبه‌های مختلف از حوزه مورد نظر خود آشنا کرده و اینگونه زمینه خوبی برای تکمیل خلاقیت و گسترش ایده فراهم نمایند. شتاب دهنده، اعضای استارتاپ را به بررسی ابعاد مختلف محصول یا خدمتی ارائه شده و حتی شناخت مشتریان و قیمت گذاری آن هدایت می کند.
قدرت تحلیل بازار و برنامه ریزی
شبکه های وسیع ارتباطی شتاب دهنده ها و همچنین وجود افراد توانمند در آن باعث می گردد تا هر استارتاپ با حضور در یک مرکز شتاب دهنده بتواند بسیاری از مهارت های کسب و کار را یاد گرفته و در کنار مشاوران باتجربه بتواند بازار هدف خود، وضعیت رقیبان حاضر در آن و تمامی نقاط ضعف و قوت خود را مورد ارزیابی قرار داده و به این‌ترتیب استارتاپ بتواند برای رسیدن به هدف خود برنامه ریزی های لازم را انجام داده و بهترین گزینه را در هر زمان انتخاب نماید.
تمرین در مذاکره با خریداران و سرمایه گذران
وقتی شما دارای یک ایده و حتی محصول خوب هستید، قطعا برای معرفی آن پا به بیرون از شرکت خود میگذارید، در جایی به دنبال مشتری و در جایی به دنبال سرمایه گذار جهت جذب منابع مالی هستید! اما آیا شما به قدر کافی در این مورد باتجربه و ماهر هستید!؟ پس شما باید بتوانید ویژگی‌های منحصر به فرد محصول خود و همچنین آینده پررونق آن را به درستی و به شیوه‌ای قانع‌کننده به سرمایه گذاران و خریدارن ذکر کنید.
پیش شرط های استفاده موفق استارتاپ ها از یک برنامه شتابدهی
برای اینکه یک برنامه شتاب دهی برای استارتاپ شما مفید واقع شود باید ۵ نکته مهم زیر را در نظر بگیرید و آمادگی لازم را داشته باشید:
۱. اختصاص زمان و انرژی کافی در دوره شتاب دهی
در هر برنامه شتابدهی نباید منتظر باشید که کسی به شما چیزی بدهد بلکه باید شما برای بدست آوردن آن چیز تلاش کنید. در واقع هرچقدر برنامه را جدی بگیرید برای شما نتایج بهتری در پی خواهد داشت و هر چه قدر برای آن وقت بگذارید بیشتر استفاده می کنید.
دور بودن مسیرها و ماندن در ترافیک برای کسی که در پی رسیدن به موفقیت است نباید مانعی بزرگی ایجاد کند. حضور در فضای شتابدهنده به همراه باقی اعضای تیم بسیار مفید و کار کردن با هم بسیار مفید است و به تیم استارتاپی تمرکز می دهد. و آنان را در جریان اتفاقات و برنامه های آموزشی قرار خواهد داد.
۲. درک مزایای برنامه شتاب دهی برای استارتاپ شما
هر برنامه شتابدهی نمی تواند برای کسب و کار نوپای شما مفید باشد. هر شتابدهنده با توجه به امکانات، دسترسی ها، منتورها و مدل فعالیت خود، با دیگری تفاوت دارد. بنابراین باید پیش از اقدام برای ورود به یک برنامه شتابدهی، در مورد مزایای آن و تاثیری که بر روی کسب و کارتان خواهد داشت تحقیق کنید و تصویر درستی داشته باشید.
۳. حاضرید تلاش مضاعف کنید
ورود به یک شتاب دهنده، اول سخت کار کردن و تلاش است. تا چشم به هم بزنید دوره شتاب دهی به پایان می رسد. در نتیجه باید تا جای امکان تمام توان خود را برای استفاده هرچه بهتر از این زمان محدود بکار ببرید.
۴. فقط و فقط بر روی استارتاپ تان متمرکز هستید
اگر درگیری های ذهنی و کسب و کاری دیگری در کنار استارتاپ تان دارید و یا همزمان دارید بر روی چند ایده و پروژه کار می کند به امید اینکه یکی از آن ها یا همه با هم به نتیجه برسند، و یا اینکه در جایی کارمند هستید و می خواهید پس از کار، به استارتاپ تان بپردازید این یعنی چنین استارتاپی را به اندازه کافی جدی نگرفته اید.
تمرکز بر یک کار شما را هرچه سریعتر به نتیجه می رساند چه این نتیجه خوشایند باشد چه نه. اگر تمرکز اصلی شما استارتاپ تان نیست برنامه های شتابدهی برای شما مناسب نخواهند بود.
۵. صرفا دنبال سرمایه یا فضای کار جذاب نیستید
اگر هدف اصلی شما از ورود به یک شتاب دهنده استفاده از سرمایه نقدی و یا فضای کاری است که در اختیار شما قرار داده می شود، مطمئن باشید که یک جای کار دارد می لنگد.
سرمایه ای که در شتاب دهنده ها به استارتاپ ها داده می شود جایزه و یا دستمزد نیست بلکه بودجه ای است که در ازای سهام به استارتاپ داده می شود و باید بر روی استارتاپ هزینه شود.
مدل های مختلفی برای اختصاص سرمایه شتاب دهنده ها به استارتاپ ها وجود دارد. برخی از برنامه های شتابدهی اجازه نمی دهند که از این بودجه برای خود یا اعضای تیم حقوق برداشت کنید. برخی، پول نقد به شما نمی دهند و امکاناتی در اختیارتان می گذارند به ارزش آن پول. برخی دیگر در ابتدا پول نمی دهد و از شما فاکتور هزینه می خواهند و بعدا پرداخت می کنند. تعداد دیگری هم ، پول را به صورت مرحله ای و بر اساس پیشرفت و نیاز کار در اختیار بنیانگذار می گذارند و محدودیتی برای برداشت به عنوان حقوق ندارند.
اما مهمتر و با ارزش تر از پول، شبکه منتورها و ارتباطاتی است که شتابدهنده ها دارند. چرا که بسیاری از این افراد و روابط را نمی توان با پول بدست آورد و همچنین، اثرگذاری آن ها از پول های محدود بسیار بیشتر است
شتابدهنده استارت آپ در ایران
در سال‌های اخیر در ایران نیز مانند سایر نقاط جهان استارت آپ رو به رشد و ازدیاد است. شتابدهنده استارت آپ در ایران هنوز بسیار جوان است. این مفهوم از سال ۱۳۹۳ در کشورمان شناخته شد. چند شرکت شتابدهنده تأسیس‌شده و تا به امروز مشغول فعالیت و حمایت از استارتاپ ها هستند و توانسته‌اند به بازار کسب‌وکار رونق بدهند.
ما شاهد شکل‌گیری اکوسیستم استارتاپی ایران هستیم که بازیگران مختلفی در آن ایفای نقش می‌کنند انتخاب یک شتابدهنده استارت آپ که فرهنگ حاکم بر آن با معیارهای ما هماهنگی داشته باشد بسیار مهم است و کارآفرینان باید این نکته مهم را مدنظر داشته باشند که در انتخاب شتابدهنده بسیار دقت کنند.
